Vughterstraat 165-163

De kleine Roostel : De Ekster : St. Antonius

Ensemblewaarde

door Ed Hupkens

Zoals bij veel panden aan de Vughterstraat het geval is, is ook het pand Vughterstraat 163 het resultaat van een 19e-eeuwse verbouwing van een bestaand ouder pand. De 19e-eeuwse lijstgevel is in 1920 gewijzigd. Tijdens deze verbouwing is de winkelingang verplaatst naar het (nieuwe) portiek rechts in de gevel. In 1973 is de winkelpui nog eens veranderd. De winkelingang werd in de afgeronde hoek van het portiek geplaatst. Het pand is vanaf de 19e-eeuwse verbouwing tot op heden in gebruik geweest als winkel-woonpand. Het staat geregistreerd als gemeentelijk monument.

Foto: Josephine Peren

De voorgevel is opgetrokken in schoon metselwerk. In de twee vensterassen brede gevel zijn verschillende bouwfases nog duidelijk herkenbaar. Zo is de pui op de begane grond het resultaat van een verbouwing van een 19e-eeuwse gevel met winkelpui in 1920. Zichtbaar zijn de nog laat 19e-eeuwse, ijzeren puibalk met roosjes, de geglazuurde tegels (1920) en paneeldeur in het portiek.

Links in de pui is een etalagevenster geplaatst, met daarboven een rondlopende betimmering. Het kozijn van dit venster dateert uit 1920. Rechts hiervan zijn in een portiek de toegang tot de winkel op de begane grond, en de ingang tot de woning op de verdieping. Op de verdieping zijn twee vensters met draairamen, bovenlicht met glas-in-lood en hardstenen lekdorpel. De draairamen zijn nieuw. Boven de vensters op de verdieping en de kapverdieping is een strekse boog. De kapverdieping wordt visueel van de eerste verdieping gescheiden door een kordonlijst. Het geheel wordt afgesloten door een hoofdgestel met architraaf, fries en kroonlijst.

Op de verdieping is tegen de voorgevel een woonvertrek, en tegen de achtergevel een slaapvertrek. Tussen deze vertrekken in bevinden zich de overloop, keuken en sanitaire ruimtes. Op de zolder zijn tegen de voor- en achtergevel nog twee slaapvertrekken, met een zolderruimte hiertussen.

'n Lutske Brabants, zondag 30 maart 2025

Vughterstraat 163-165

Context

(Bouw)historie:

Zoals bij veel panden aan de Vughterstraat het geval is, is ook dit pand het resultaat van een 19de-eeuwse verbouwing van een bestaand ouder pand. De 19de-eeuwse lijstgevel is in 1920 gewijzigd. Tijdens deze verbouwing is de winkelingang verplaatst naar het (nieuw) portiek rechts in de gevel. In 1973 is deze winkelpui nog eens veranderd. De winkelingang werd in de afgeronde hoek van het portiek geplaatst. Het pand is in ieder geval vanaf de 19de-eeuwse verbouwing tot op heden in gebruik geweest als winkel-woonpand.

Ligging:

Het pand is gelegen op een langgerekt perceel aan de noordelijke zijde van de Vughterstraat (oorspronkelijk Vughterdijk) op de voor Den Bosch kenmerkende smalle strookverkaveling tussen de straat en de bebouwing van de Westwal aan de Dommel, buiten de tweede stadsmuur uit de 14e eeuw. Het geheel is onderdeel van een gevelwand met voornamelijk 19de-eeuwse gevels. Veel van deze panden aan de Vughterstraat hebben een oudere, soms middeleeuwse, kern. Door de eeuwen heen is de Vughterstraat, die in opzet een stadsuitbreiding uit de 14de eeuw is en vanuit het zuiden van ’s-Hertogenbosch naar de Markt loopt, een belangrijke uitvalsweg geweest met grote economische activiteiten. Hierdoor is de hoofdbebouwing aan deze straat door de tijd heen sterk gewijzigd en vernieuwd.

Beschrijving

Algemeen (hoofdvorm, kap):

Het pand bestaat uit een begane grond, verdieping en een zolderverdieping achter een eenvoudige lijstgevel en heeft een rechthoekige plattegrond. Het zadeldak met de nok haaks op de voorgevel is gedekt met beton pannen en is aan de straatzijde voorzien van een schild.

Voorgevel:

De voorgevel suggereert de aanwezigheid van een tweede verdieping. Echter, achter de bovenste ‘bouwlaag’ gaat de zolderverdieping schuil. Het geheel is opgetrokken in schoon metselwerk. In de twee vensterassen brede gevel zijn verschillende bouwfases nog duidelijk herkenbaar. Zo is de pui op de begane grond het resultaat van een verbouwing van een 19de-eeuwse gevel met winkelpui in 1920. Zichtbaar zijn nog de laat 19de-eeuwse ijzeren puibalk met roosjes, de geglazuurde tegels (1920) en paneeldeur in de portiek.
Links in de pui is een etalagevenster geplaatst met daarboven een rond lopende betimmering (waarschijnlijk XXB). Het kozijn van dit venster dateert uit 1920. Rechts hiervan zijn in een portiek de toegang tot de winkel op de begane grond gesitueerd en de ingang tot de woning op de verdieping. Op de verdieping zijn twee vensters met draairamen, bovenlicht met glas-in-lood en hardstenen lekdorpel. De draairamen zijn nieuw. Ook de draairamen ter plaatse van de kapverdieping zijn nieuw. Boven de vensters op de verdieping en de kapverdieping een strekse boog. De kapverdieping wordt visueel van de 1ste verdieping gescheiden door een kordonlijst. Het geheel wordt afgesloten door een eenvoudig hoofdgestel met architraaf, fries en kroonlijst.

Zijgevels:

Het pand wordt aan beide zijden begrensd door bebouwing.

Achtergevel:

De achtergevel is niet zichtbaar vanuit de openbare ruimte. Naar aanleiding van een tekening uit 1973 kan deze echter als volgt beschreven worden: De eenvoudige topgevel heeft centraal in de begane grond een ingang met aan weerszijden een gekoppeld venster. Op de verdieping twee vensteropeningen en ter plaatse van de zolderverdieping één vensteropening.

Ruimtelijke indeling:

Tekeningen uit 1973 geven de ruimtelijke indeling van het pand als volgt weer: Geheel rechts op de begane grond bevindt zich het portiek met de ingang en trap tot de bovenwoning. Links hiervan is de winkelruimte. Deze beslaat de gehele oppervlakte van de begane grond. Op de verdieping is tegen de voorgevel een woonvertrek gesitueerd en tegen de achtergevel een slaapvertrek. Tussen deze vertrekken in bevinden zich de overloop, keuken en sanitaire ruimtes. Op de zolder zijn tegen de voor- en achtergevel nog twee slaapvertrekken, met een zolderruimte hiertussen.

Constructies:

Over de constructie van het pand is geen documentatie voorhanden.

Interieurelementen:

Over eventuele waardevolle interieurelementen is geen documentatie voorhanden.

Erf, bijgebouwen, diversen:

Motivering voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst

1. Architectonische en stedenbouwkundige waarden

Het object is een typisch voorbeeld van bebouwing in de voor ’s-Hertogenbosch zo kenmerkende smalle strookverkaveling, waardoor het een stedenbouwkundige waarde heeft. Samen met de belendende panden en de overige bebouwing (met voornamelijk 19de-eeuwse voorgevels) aan de Vughterstraat is er sprake van een ensemblewaarde.

2. Bouw- en/of kunsthistorische waarden

Het gebouw is een goed en in hoofdvorm gaaf voorbeeld van een 19de-eeuwse verbouwing van een in oorsprong ouder winkel-woonhuis. De verschillende bouwfases die het pand vanaf de tweede helft van de 19de eeuw onderging zijn nog goed in de voorgevel afleesbaar. Hierdoor heeft het gebouw bouwhistorische waarde.

3. Cultuurhistorische waarden

Als typisch en in hoofdvorm nog gaaf 19de eeuws winkel-woonpand met een oudere kern gelegen aan de voor de handel belangrijke Vughterstraat, heeft het object een cultuurhistorische waarde.
Het object Vughterstraat 163, 19de-eeuws winkel-woonhuis met mogelijk oudere kern, is op basis van bovenstaande criteria beschermenswaardig als gemeentelijk monument in de gemeente ‘s-Hertogenbosch.

Erfgoed 's-Hertogenbosch

Vuchterstraat - Vuchterdijk

v. Oerle

974.	"De kleine Roostel" anno 1656. Later "De Ekster". Ook "St. Antonius".

Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te 's-Hertogenbosch ('s-Hertogenbosch 1907) 57

Vughterstraat 165

Vughterdijk I 11 (????)

1865	H. Schimmel (kamerbehanger)

Vughterdijk I 11 (1880)

1908	Firma wed. G. van Oerle (schoenenmagazijn)

Vughterdijk 31 (1909)

1910	wed. v.d. Bogaert - fa. wed. G. van Oerle (schoenenmagazijn)

Vughterstraat 165 (1947)

Vughterstraat 163

Vughterdijk I 11a (1908)

Vughterdijk 29 (1909)

1910	wed. v.d. Bogaert - fa. wed. G. van Oerle (schoenenmagazijn)
1928	mej. M.Th. van Oerle - mej. Th.G.M. van Oerle
1943	J.B. Pigmans (vakwerkman P.T.T.) - A.J. Wilmont

Vughterstraat 163 (1947)

Nummer:	163
Postcode:	5211 GB
BAG-ID:	0796200000363587
Perceel:	HTG00-G-4547

Nummer:	165
Postcode:	5211 GB
BAG-ID:	0796200000313361
Perceel:	HTG00-G-4547

Soort:	Gemeentelijk monument
Nummer:	SOM0706